VIRGO (BAŞAK ), BOOTES ( ÇOBAN ), CANIS MINOR (K. KÖPEK ) Takımyıldızlarının Mitolojik Öyküsü

Virgo, Boötes ve Canis Minör takımyıldızlarının masalları bir arada anlatılacaktır. Canis Minör ve Boötes mitolojik masallarına, ana karakter Virgo’nun masalı içinde yer verilecektir.

Virgo yaygın olarak adalet tanrıçası Justa ( Justitia ) olarak bilinir. Demeter ve İcarius’un, yer altı tanrısı Hades tarafından kaçırılan kızı Persephone olarak tasvir edilir.

Persephone’nin annesi Homeros destanlarında “güzel saçlı kraliçe, güzel örgülü kraliçe” diye anılan toprak ve bereket tanrısı Demeter (Ceres) ‘dir. Adını “Ge-meter” toprak ana olarak açıklayanlar da vardır. Hesiodos’a göre Kronos’la Rheia’nın kızıdır. Demeter ekinlerin ve özellikle buğdayı simgeler.

Demeter efsanelerde kızı Persephone’den ayrılmaz. Kimi zaman “Kore” (genç kız) adıyla anılan Persephone ve annesine “iki tanrıça” denir.

Masala göre Persephone bir gün oyun arkadaşlarıyla (Okeanos’un kızları) birlikte çayırda çiçek toplarken birden bire yer yarılmış, yer altı tanrısı Hades şarıyla (bir çift atın çektiği, bir çeşit araba) dışarı çıkmış. Persephone’yi kaptığı gibi ortalıktan kaybolmuş. Ümitsizlikten ne yapacağını bilemeyen Demeter, kızını bulabilmek için tüm yeryüzünü dolaşır. Herşeyi gören tanrı Helios ( Güneş tanrısı; genç, güzel, kuvvetli ve sarı saçlı bir delikanlı olarak tasvir edilir) Kore’nin yerini söylemiş. Bunun üzerine Demeter Olympos’tan kaçmış, yüreği sızlayarak ıssız bir yere çekilmiş. Demeter’in küsmesiyle toprağın bereketi kalmamış, ekinler bitmez, buğday başakları büyümez olmuş. İnsanlar kıtlık tehlikesiyle karşı karşıya kalmışlar.

Zeus, Demeter ve Hades’in arasını düzeltmeye çalışmış fakat başarılı olamamıştır. Bu arada Hades, Kore’ye büyülü nar yedirmiş. Büyülü narı yiyen Persephone yeraltı tanrısına bağlanmış, Zeus’un tüm çağrılarına rağmen yeraltı ülkesinde kalmaya devam etmiş. Tüm çabalarının boşa gittiğini gören Zeus bu işi bir kurala bağlamayı kafasına koymuş. Zeus Persephone’nin yılın üçte ikisini yani buğday başaklarının çiçek açma ve ürün verme zamanını yer üstünde annesi Demeter’in yanında, kalan üçte birini yani kışı Hades’in yanında yeraltında geçireceğini söyler. Böylelikle toprağa yeniden bereket gelir.

Ozan Hoseidos Thegonia adlı eserinde, Persephone hakkında şunları söyler:
Demeter’in de yatağına girdi Zeus
Canlıları doyuran, tarlalar tanrıçasının.
Ak kollu Persephone’yi doğurdu Demeter.
Yer altı tanrısı Hades kaçırdı onu annesinin koynundan
Ve bilge Zeus bağışladı kızını ona......

Hoseidos, Persephone’nin Zeus’un kızı olduğunu söylemektedir. Başka bir masala göre Virgo, İcarios ve Demeter’in kızı Erigone adıyla anılır.

Bir seyahat sırasında şarap tanrısı Dionysos, İcarios’un evine gelip misafir olur. Onu çok iyi ağırlarlar. Dionysos gitmeden önce kendisine gösterilen misafirperverliğe karşılık ev sahibi İcarios’a üzüm yetiştirmenin usulünü, bağcılığı ve şarap yapmayı öğretir. Bağ bozumu gelince İcarios, bu esrarlı içkiden diğer insanların da yararlanmasını ister. Şarap dolu tulumlarla köyleri, kırları dolaşır. Rastladığı bütün köylülere şarap içirmeye başlar. Fakat akıllı ve uslu olan köylüler, fazla içince sarhoş olurlar. Bazıları akıllarının başlarından gittiğini, yere yıkılıp derin bir uykuya daldıklarını görünce, İcarios’un şarapla kendilerini zehirlediğini düşünmeye başlarlar. İcarios’un üzerine çullanıp onu linç ederler. Sarhoşlar sonraki gün ayılınca, İcarios’u boşuna öldürdüklerini anlarlar. Ama iş işten geçmiştir. İcarios’un cesedini ormanın içine götürüp saklarlar. İcarios’un kızı Erigone babasının gelmediğini görünce telaşlanır. Gece rüyasında babası İcarios yaralarını gösterek der ki:

“-Kızım, uyan ve hemen kalk.Ben senin babanım. Şarabın etkisiyle akıllarını kaybeden köylüler beni öldürdüler ve ormana bıraktılar. Erigone git ve naaşımı bulup, göm.”

Zavallı Erigone uzun süre babasını arar bulamaz. İcarios’un naaşını Erigone ile bereber arayan Maira adlı köpeği bulur. Erigone acıdan ne yapacağını şaşırır. Gözyaşları içinde babasının naaşının yanında kendini ağaca asar ve ölür. Maira Erigone’nin naaşı başından ayrılmaz ve günler boyunca ulur. Sonra o da açlıktan ölür.

Tanrılar İcarios ve ailesine acırlar. Onları gökyüzüne takımyıldızlar olarak alırlar. İcarios gökyüzünde “BOÖTES” (Çoban), kızı Erigone “VİRGO” (Başak) olarak, sadık köpekleri Maira ise “CANİS MİNÖR” (Küçük Köpek) olarak yerlerini alırlar.

Tanrı Zeus Atinalılara bir ceza verir. Şehirde bir delilik salgını baş gösterir. Genç kızlar çıldırıp kendilerini asmaya başlarlar. Bunun üzerine Atinalılar kendilerini affettirmek için, Erigone adına bir sunak yapıp özel bayram düzenlemişlerdir.

Masalın başka bir yorumunda İcarios’un evine misafir olan Dionysos, İcarios’un kızı Erigone ile beraber olur ve Staphylos (üzüm) adında bir oğulları olur.

Bunlardan başka, Virgo değişik inanışlarda değişik tanrıça isimleri altında karşımıza çıkar. Şans tanrıçası Tyche, Suriye’de bereket tanrıçası Atargatis, bilgelik tanrıçası Athena (Roma mitolojisinde Minerva), av tanrıçası Artemis (Diana), Roma bereket ve doğa tanrıçası Cybele olarak karşılaşılır. Mısır’da yaşamın ve ölümün koruyucusu ana tanrıça İsis olmuştur. Sümerler’de tanrıça İshtar ve gökler kraliçesi anlamına gelen İnanna’dır. En genel ve kabul gören anlamıyla Virgo hasadın habercisidir.

Küçük köpeğin ( Canis Minör = Maira ) genellikle Çoban’ın (Boötes ) köpeği olduğu kabul görse de, Orion’un (Avcı ) köpeklerinden küçük olanı olduğunu ileri süren masallar da vardır.

Çoban’ın (Boötes) gerçek adı kesin olarak bilinmemekle birlikte bazı kaynaklarda “Çiftçi” olarak da geçer. Bunun nedeni görüntüsü bir tarım aracı olan sabana benzetilen Ursa Major (Büyük Ayı) takımyıldızının çok yakınında yer almasıdır. En çok kabul gören tasviri İcarios’tur.